Thuốc bảo vệ thực vật là vật tư quan trọng không thể thiếu trong sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật có thể gây ra nhiều hậu quả, ảnh hưởng đến sức khỏe con người, môi trường, chất lượng nông sản. Do vậy, để sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả, cơ quan chức năng cần tăng cường hướng dẫn nhà nông tuân thủ đúng các nguyên tắc kỹ thuật.
Hiện nay, danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng ở Việt Nam có 4.021 tên thương phẩm, trong đó, thuốc bảo vệ thực vật hóa học có 3.287 (chiếm 81,74%), thuốc bảo vệ thực vật sinh học có 734 tên thương phẩm (chiếm 18,26%).
Thuốc bảo vệ thực vật có tác dụng chính là phòng, trừ sâu bệnh gây hại, giúp tăng năng suất, sản lượng, bảo quản nông sản. Nếu thiếu đi loại vật tư nông nghiệp này, hơn nửa sản lượng lương thực toàn cầu sẽ bị thất thoát do tác hại của sâu, bệnh và cỏ dại, gây thiệt hại lớn về kinh tế và tác động xấu đến đời sống, thu nhập của người nông dân. Không thể phủ nhận vai trò của thuốc bảo vệ thực vật.
Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Ở nhiều địa phương hiện nay, việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật của nông dân còn nhiều bất cập, chưa tuân thủ theo nguyên tắc “4 đúng” (đúng thuốc, đúng liều lượng nồng độ, đúng cách, đúng lúc) mà phần lớn chỉ mới chú trọng đến vấn đề công dụng của thuốc.
Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật Việt Nam Nguyễn Văn Sơn cho biết, tâm lý của phần lớn người sử dụng thuốc bảo vệ thực vật chỉ thích dùng những loại thuốc có tác động nhanh, trong khi nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật sinh học hoặc nguồn gốc sinh học an toàn môi trường nhưng do tác dụng chậm lại ít được lựa chọn sử dụng.
Khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, nhiều người gần như không quan tâm đến các thông tin hướng dẫn trên nhãn, do đó không xác định được thời điểm gây hại của dịch hại vào thời điểm cần xử lý, liều lượng thuốc bảo vệ thực vật thường tăng hơn so với hướng dẫn. Một số trường hợp trộn nhiều loại thuốc với nhau, không bảo đảm thời gian cách ly dẫn đến các hiện tượng kháng thuốc, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt qua ngưỡng an toàn.
Trước thực trạng này, thời gian qua, Cục Bảo vệ thực vật đã nỗ lực triển khai nhiều giải pháp hướng dẫn nhà nông, các đại lý bán thuốc bảo vệ thực vật các biện pháp kỹ thuật khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Tính đến 30/11/2021, Cục Bảo vệ thực vật đã thực hiện ký cam kết phối hợp thực hiện “hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn và hiệu quả, phát triển sản xuất và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học” với 10 doanh nghiệp thuốc bảo vệ thực vật.
Trong đó, thực hiện tập huấn cho hơn 142 nghìn nông dân, 14 nghìn đại lý về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả. Xây dựng hơn 1.300 bể chứa và bể lưu chứa, thu gom và xử lý bao bì thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng. Triển khai xây dựng các mô hình trên lúa, hồ tiêu, cà-phê, chè, cây ăn quả, cây rau với diện tích hơn 150 nghìn ha. Cùng với đó là cam kết mở rộng quy mô, phát triển sản xuất và sử dụng thuốc sinh học.
Trong đó, xây dựng “Chương trình Phát triển sản xuất và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học giai đoạn 2021-2025”, đặt ra mục tiêu đến năm 2025 tăng số lượng thuốc bảo vệ thực vật sinh học đăng ký đạt 30%, tăng lượng thuốc bảo vệ thực vật sinh học sử dụng lên 20%.
Để hỗ trợ nhà nông các biện pháp kỹ thuật khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, mới đây, tỉnh Đồng Tháp đã tham gia vào chương trình hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả do Cục Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đồng Tháp và Hiệp hội CropLife Việt Nam phối hợp thực hiện.
Mục tiêu chính của chương trình là hỗ trợ nông dân địa phương tiếp cận và được tập huấn về các nguyên tắc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả, có trách nhiệm, từ đó giúp nâng cao nhận thức và thói quen sử dụng thuốc một cách có trách nhiệm của nông dân, giảm tình trạng lạm dụng thuốc. Đồng thời, xây dựng các mô hình sản xuất nông sản an toàn, chất lượng cao, đạt tiêu chuẩn để cấp mã số vùng trồng.
Trên cơ sở đó, chương trình sẽ được triển khai với ba nội dung chính: Tập huấn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn và hiệu quả cho nông dân và cán bộ tại địa phương, tập trung vào các nguyên tắc sử dụng thuốc, kỹ thuật pha thuốc, phun thuốc và xử lý thuốc, nguyên tắc IPM (Integrated Pest Management-IPM-quản lý dịch hại tổng hợp), hướng dẫn sử dụng thiết bị bảo hộ lao động khi tiếp xúc với thuốc và hướng dẫn thu gom, xử lý bao gói thuốc sau sử dụng… Những kết quả tích cực từ mô hình sẽ là cơ sở lan tỏa sang các địa phương tại vùng đồng bằng sông Cửu Long cũng như các địa phương khác trên cả nước.
Cùng với việc hợp tác với các địa phương đẩy mạnh việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả, có trách nhiệm, thời gian tới Cục Bảo vệ thực vật cần liên tục, thường xuyên rà soát, quản lý chặt chẽ đầu vào của thuốc bảo vệ thực vật. Chỉ cho phép sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật thuộc thế hệ mới và thuốc bảo vệ thực vật sinh học.
Tiếp tục đưa ra lộ trình cụ thể, phối hợp chặt chẽ với các hiệp hội để tiếp tục loại bỏ các loại thuốc không phù hợp quy định pháp luật. Hiện nay, nông dân vẫn là đối tượng chính mà cơ quan nhà nước, hiệp hội, doanh nghiệp hướng tới, do vậy vấn đề đào tạo, tập huấn, tuyên truyền cho người nông dân hết sức quan trọng.
Cần xây dựng lộ trình tập huấn cụ thể cho người nông dân cách thức sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả. Việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật phải hướng tới việc tăng cường sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học, để sản phẩm làm ra đáp ứng yêu cầu về an toàn, hiệu quả và hướng tới xuất khẩu.
